Giáo án Lịch sử Lớp 9 VNEN - Bài 11: Liên Xô và các nước Đông Âu (1945-1991)

Ngày soạn:
Ngày dạy: 
Bài 11 - Tiết :
LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯỚC ĐÔNG ÂU (1945 – 1991)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Qua bài HS hiểu được: 
1. Kiến thức: 
Trình bày và nhận xét được những thành tựu chính của Liên Xô trong công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh (1945 – 1950)
Nêu được những biểu hiện về sự hình thành hệ thống xã hội chủ nghĩa.
Đánh giá đúng những tác động về sự sụp đổ của CNXH ở Liên Xô và các nước Đông Âu.
2. Kĩ năng:
Rèn được các kĩ năng: đọc hiểu thông tin, tranh luận và giải quyết vấn đề, sử dụng kênh hình, hợp tác theo nhóm và rút ra bài học lịch sử.
3. Thái độ:
Khâm phục tinh thần, ý chí của nhân dân Liên Xô và các nước Đông Âu trong công cuộc khôi phục đất nước, xây dựng CNXH; chống lại các luận điệu xuyên tạc và có thái độ khách quan khi đánh giá sự kiện, hiện tượng lịch sử; tự bồi dưỡng ý thức học tập.
4. Định hướng hình thành phát triển năng lực:
Năng lực chung: Giải quyết vấn đề, sử dụng ngôn ngữ, sáng tạo.
Năng lực chuyên biệt: Tái tạo kiến thức, xác định mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử, so sánh, phân tích, tổng hợp, giải thích, chứng minh, nhận xét, đánh giá.
II. NỘI DUNG TRỌNG TÂM
Nội dung:
+ Liên Xô trong công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh (1945 – 1950)
+ Sự ra đời của các nước dân chủ nhân dân Đông Âu
+ Quan hệ hợp tác giữa các nước xã hội chủ nghĩa ở Châu Âu
+ Cuộc khủng hoảng và tan rã của Liên bang Xô Viết.
III. PHƯƠNG PHÁP TRỌNG TÂM
Phương pháp: Nêu vấn đề, gợi mở, vấn đáp, thảo luận nhóm, trình bày một phút kết quả thảo luận 
IV. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH:
1. Giáo viên:
Bản đồ Châu Âu.
Một số tranh ảnh tiêu biểu về Liên Xô, các nước Đông Âu và những thành tựu khoa học điển hình của Liên Xô và các nước Đông Âu trong thời kỳ này.
2. Học sinh: Đọc bài, tư liệu liên quan. 
V. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC
1. Ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ.
3. Bài mới.
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
- Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh.
- Phương pháp: vấn đáp
- Thời gian:
- Khởi động:
+ GV tổ chức HS hoạt động cá nhân: Quan sát hình ảnh, kết hợp hiểu biết của bản thân, hãy cho biết: Sau chiến tranh thế giới thứ hai, Liên Xô và các nước Đông Âu đã có những biến đổi như thế nào?
+ HS: Nêu
+ GV: vậy để tìm hiểu rõ hơn chúng ta tìm hiểu bài hôm nay 
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
- Mục tiêu: trang bị cho học sinh những kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập nêu ra ở hoạt động khởi động.
- Phương pháp: thuyết trình, pháp vấn, gợi mở, phân tích, nêu vấn đề, giảng bình, thảo luận nhóm
- Thời gian: 
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
 NỘI DUNG BÀI HỌC
Hoạt động 1: Tìm hiểu Liên Xô trong cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh (1945-1950)
GV: Sử dụng bản đồ Liên Xô (hoặc bản đồ Châu Âu). Yêu cầu học sinh quan sát, xác định vị trí của Liên Xô trên bản đồ. 
- Liên Xô, tên đầy đủ là Liên bang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết, là một cựu quốc gia chiếm phần lớn châu Âu và châu Á. Diện tích 22.402.200 km², Dân số ước lượng (1991) khoảng 293.047.571 người. Liên Xô là nước đầu tiên trên thế giới xây dựng chủ nghĩa cộng sản. Là nước rộng nhất thế giới, sự xuất hiện của nhà nước Liên Xô xã hội chủ nghĩa đã ảnh hưởng rất lớn đến tiến trình lịch sử của thế giới. 
Đọc thông tin kết hợp quan sát kênh hình 8,9 thảo luận nhóm 4.
? Vì sao Liên Xô phải tiến hành công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh (1945 – 1950)? Lấy dẫn chứng chứng minh. Nhận xét về sự thiệt hại của Liên Xô trong chiến tranh thế giới thứ 2 ? 
HS: báo cáo
GV: nhận xét, chốt 
- Là thiệt hại hết sức to lớn .
GV chốt: Những tổn thất đó làm cho nền kinh tế Liên Xô phát triển chậm lại tới 10 năm. Đất nước gặp muôn vàn khó khăn tưởng chừng như không vượt nổi.
HS: theo dõi hình ảnh 10,11 và đoạn thông tin SGK/81 làm việc nhóm 4 để trả lời những câu hỏi sau:
? Trong hoàn cảnh đó Liên Xô phải làm gì ?
? Những thành tựu về kinh tế và khoa học kỹ thuật của Liên Xô (1945- 1950)?
? Em có những nhận xét gì về tốc độ tăng trưởng kinh tế của Liên Xô trong công cuộc kinh phục kinh tế. Nguyên nhân của sự phát triển đó?
HS: báo cáo
GV: nhận xét, chốt ý.
- Trong hoàn cảnh đó Liên Xô phải khắc phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh, tiếp tục XDCNXH.
GV: lấy dẫn chứng (sgk- 4) chứng minh.
+ Tốc độ khôi phục kinh tế trong thời kỳ này tăng nhanh chóng.
+ Có được kết quả này là do sự thống nhất về tư tưởng, chính trị, xã hội của Liên Xô, tinh thần tự lập, tự cường, tinh thần tự lực gian khổ, lao động cần cù, quên mình của nhân dân Liên Xô.
=> Liên Xô đã hoàn thành và vượt mức kế hoạch 5 năm lần thứ 4 ( 1946 - 1950) 9 tháng (chỉ thực hiện 4 năm 3 tháng).
HS: hoạt động theo cặp trả lời câu hỏi sau:
? Những thành tựu mà nhân dân Liên Xô đạt được trong công cuộc khôi phục kinh tế nói lên điều gì?
HS: Thực hiện yêu cầu của giáo viên, báo cáo, nhận xét, bổ sung.
GV: Quan sát, hướng dẫn, nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức
- Đảng và nước Liên Xô quan tâm và đề ra và thực hiện kế hoạch khắc phục kinh tế. Quyết tâm này đã được sự ủng hộ nhiệt tình của nhân dân.
1. Liên Xô trong công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh (1945 – 1950)
- Đất nước Xô viết bị chiến tranh tàn phá hết sức nặng nề.
- Nhân dân Liên Xô thực hiện và hoàn thành thắng lợi kế hoạch 5 năm lần thứ tư (1946-1950) trước thời hạn.
- Thành tựu:
+ Công nghiệp: 1950 sản xuất công nghiệp tăng 73% . Hơn 6000 nhà máy được XD và khôi phục.
+ Nông nghiệp: Vượt mức trước chiến tranh (1939).
+ Khoa học - Kĩ thuật: 1949 Liên Xô chế tạo thành công bom nguyên tử => phá vỡ thế độc quyền của Mĩ.
Hoạt động 2: Tìm hiểu sự ra đời của các nước dân chủ nhân dân Đông Âu
* Giới thiệu: CTTG thứ nhất kết thúc đã sản sinh ra một nước XHCN duy nhất đó là Liên Xô, vậy chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc đã có những nước XHCN nào ra đời? Quá trình XDCNXH ở các nước này cho ra và đạt kết quả ra sao.
HS: theo dõi hình ảnh 12 làm việc cá nhân? 
? Xác định trên lược đồ những nước DCND Đông Âu ra đời sau CTTG thứ 2?
HS: Thực hiện yêu cầu của giáo viên, báo cáo, nhận xét, bổ sung.
GV: Quan sát, hướng dẫn, nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức
GV: dùng lược đồ giới thiệu vài nét khái quát về các nước Đông Âu.
- Đông Âu là chỉ những nước theo chủ nghĩa xã hội. Tám nước Đông Âu có tổng diện tích 1.275.000 Km2, chiếm 12% diện tích Châu Âu, đều là những nước có diện tích nhỏ, nằm liền kề nhau từ bờ biển Bantich ở phía Bắc đến bờ Hắc Hải ở phía Đông và ven bờ Địa Trung Hải ở phía Tây Nam và phía Nam. Tiếp giáp với nhiều nước Châu Âu và Thổ Nhĩ Kì ở châu Á nên các nước Đông Âu có vị trí thuận lợi để giao lưu buôn bán với các nước khác ở châu Âu và các khu vực khác trên thế giới.
 HS: đọc thông tin SHD trả lời các câu hỏi sau:
? Các nước dân chủ nhân dân ở Đông Âu ra đời trong hoàn cảnh nào?
? Tại sao gọi là nhà nước dân chủ nhân dân ?
HS: Thực hiện yêu cầu của giáo viên, báo cáo, nhận xét, bổ sung.
GV: Quan sát, hướng dẫn, nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức
- Chỉ chế độ chính trị, xã hội của các quốc gia theo chế độ dân chủ, hai giai cấp công nhân và nông dân nắm chính quyền cách mạng dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân và chính đảng của nó, hướng phát triển của đất nước đi theo CNXH. 
GV: giải thích hoàn cảnh ra đời của nước cộng hoà dân chủ Đức: 
+ Sau chiến tranh thế giới thứ 2 để tiêu diệt tận gốc chủ nghĩa phát Xít Đức, nước Đức bị chia thành 4 khu vực chiếm đóng của 4 cường quốc: Liên Xô, Mĩ, Anh, Pháp theo chế độ quân quản, thủ đô Béc-Lin cũng bị chia thành 4 phần và quân của 4 nước, chiếm đóng. Khu vực của Liên Xô chiếm đóng sau này trở thành lãnh thổ của cộng hoà dân chủ Đức (10.1949) và khu vực của Mĩ, Anh, Pháp chiếm đóng trở thành lãnh thổ của Cộng hoà liên bang Đức (9.1949). Thủ đô Béc-Lin cũng bị chia thành Đông Béc-Lin và Tây Béc-Lin .
- GV yêu cầu HS đọc thông tin SHD-T83,84 hđ cặp trả lời
? Để hoàn thành những nhiệm vụ cách mạng dân chủ nhân dân các nước Đông Âu cần tiến hành những công việc gì ?
? Bọn đế quốc phản động chống phá cách mạng nhằm mục đích gì? 
? Tại sao những âm mưu chống phá trên lại bị đẩy lùi?
HS: Thực hiện yêu cầu của giáo viên, báo cáo, nhận xét, bổ sung.
GV: Quan sát, hướng dẫn, nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức
GV phân tích: Việc hoàn thành nhiệm vụ trên là trong hoàn cảnh cuộc đấu tranh giai cấp quyết liệt, đã đập tan mọi mưu đồ của các thế lực đế quốc phản động.
=> Ngăn cản bước tiến, phát triển của cách mạng các nước Đông Âu.
+ Tinh thần đoàn kết của nhân dân các nước Đông Âu (tự hào - tự cường).
+ Sự giúp đỡ ủng hộ của Liên Xô.
=> Trong thời kỳ 1945-1949, các nước Đông Âu hoàn thành thắng lợi những nhiệm vụ của cuộc cách mạng dân chủ nhân dân (nay thường gọi là cách mạng dân tộc dân chủ).
Lịch sử các nước Đông Âu đã bước sang trang mới.
GV: yêu cầu HS đọc thông tin SHD- T83 hđ cặp trả lời
? Tình hình Đông Âu từ 1950-1970 ?
HS: Thực hiện yêu cầu của giáo viên, báo cáo, nhận xét, bổ sung.
GV: Quan sát, hướng dẫn, nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức
? Vì sao nói sự ra đời của các nước DCND Đông Âu góp phần làm thay đổi bản đồ chính trị ở châu Âu? 
+ Đây là một sự thực lịch sử có ý nghĩa trọng đại, tỏ rõ tính ưu việt của CĐXHCN.
+ Tạo niềm tin và sức mạnh cho nhân dân những nước còn đang là thuộc địa, phụ thuộc của đế quốc.
2. Sự ra đời của các nước dân chủ nhân dân Đông Âu
- Trong thời kì chiến tranh thế giới thứ hai, nhân dân ở hầu hết các nước Đông Âu tiến hành cuộc đấu tranh chống phát xít và đã giành được thắng lợi : Giải phóng đất nước, thành lập các nhà nước dân chủ nhân dân :
+ Ba Lan
:Tháng 07.1944 
+ Ru-ma-ni 
: Tháng 08.1944
+ Hung –ga- ri 
: Tháng 04.1945
+ Tiệp khắc 
: Tháng 05.1945
+ Nam Tư 
: Tháng 11.1945
+An-ba-ni 
: Tháng 12.1945
+ Bun- ga -ri 
: Tháng 09.1946
 - Riêng nước Đức bị chia cắt, với sự thành lập nhà nước Cộng hoà Liên bang Đức (tháng 09.1949) ở phía Tây lãnh thổ và nhà nước Cộng hoà Dân chủ Đức (tháng 10.1949) ở phía Đông
- Từ năm 1945 đến năm 1949, các nước Đông Âu hoàn thành những nhiệm vụ của cuộc cách mạng dân tộc dân chủ:
+ Xây dựng bộ máy chính quyền dân chủ nhân dân.
+ Tiến hành cải cách ruông đất.
+ Thực hiện các quyền tự do dân chủ và cải thiện đời sống nhân dân.
- Sau 20 năm xây dựng chủ nghĩa xã hội (1950-1970), với sự giúp đỡ to lớn của Liên Xô, các nước Đông Âu đã giành được những thắng lợi to lớn.
Hoạt động 3: Tìm hiểu quan hệ hợp tác giữa các nước xã hội chủ nghĩa ở châu Âu
GV: yêu cầu HS nghiên cứu đoạn thông tin SHD-T84, nghiên cứu kênh hình; hoạt động cá nhân, trả lời câu hỏi
? Biểu hiện và cơ sở sự hình thành hệ thống XHCN ở Châu Âu.
HS: Thực hiện yêu cầu của giáo viên, báo cáo, nhận xét, bổ sung.
GV: nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức
Các nước Đông Âu cần sự giúp đỡ cao hơn, toàn diện của Liên Xô. Có sự phân công sản xuất theo chuyên ngành, giữa các nước.
GV: yêu cầu HS nghiên cứu đoạn thông tin tiếp theo SHD-T84, hoạt động nhóm 4, trả lời câu hỏi
? Sự hợp tác tương trợ giữa Liên Xô và Đông Âu được thể hiện như thế nào ?
? Hội đồng tương trợ kinh tế và tổ chức Hiệp ước Vác-sa-va ra đời nhằm mục đích gì? Vai trò?
- Được thể hiện trong 2 tổ chức:
+ Tổ chức tương trợ kinh tế giữa các nước XHCN SEV.
+ Tổ chức hiệp ước Vác-sa-va.
GV phân tích :
+ Tổ chức tương trợ kinh tế giữa các nước XHCN - SEV gồm các thành viên: Liên Xô, Ba Lan, Tiệp Khắc, Hung- ga -ri, Ru- ma - ni, cộng hoà dân chủ Đức (1950) Mông Cổ (1962) Cu Ba (1972) VN (1978).
GV nêu dẫn chứng:
+ Tốc độ tăng trưởng công nghiệp bình quân tăng 10% / năm.
+ Từ 1950 - 1973 thu nhập quốc dân tăng 5,7 lần.
+ Liên Xô cho các thành viên vay 13 tỉ rúp với lãi xuất nhẹ và viện trợ không hoàn lại 20 tỉ rúp.
+ Từ 1951- 1973 tỉ trọng công nghiệp của SEV so với thế giới tăng 18% - 33%.
(SEV hoạt động từ 8.1.1949 -28.6.1991 tuyên bố giải thể).
Tổ chức hiệp ước Vac-sa-va ra đời với mục đích chống lại sự hiếu chiến của Mĩ và khối Na Tô. Để bảo vệ an ninh Châu Âu và thế giới.
HS: Quan sát bảng số liệu so sánh T85 trả lời câu hỏi:
? Nhận xét về lực lượng quân sự giữa hai khối NATO và VACSAVA ?
HS : Thực hiện yêu cầu của giáo viên, báo cáo, nhận xét, bổ sung.
GV : nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức
Mặc dù lực lượng NATO nhiều gấp đôi VACSAVA nhưng âm mưu của Mỹ và hệ thống TBCN không thể giành được thắng lợi, do ý chí đấu tranh kiên cường, mạnh mẽ của LX và hệ thống XHCN. 
3. Quan hệ hợp tác giữa các nước xã hội chủ nghĩa ở Châu Âu
- Liên Xô và các nước Đông Âu thiết lập các mối quan hệ kinh tế, KH-KT, chính trị và quân sự.
- Cơ sở hình thành: Đều do Đảng cộng sản lãnh đạo, chung mục tiêu XDCNXH. Nền tảng tư tưởng: Chủ nghĩa Mác Lê Nin.
- 8.1.1949 Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV) ra đời nhằm đẩy mạnh sự hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau giữa các nước XHCN.
- 14.5.1955 tổ chức Hiệp ước Vác-Sa-Va thành lập. Nhằm bảo vệ công cuộc XDCNXH, hoà bình, an ninh châu Âu và thế giới.
Hoạt động 4: Tìm hiểu cuộc khủng hoảng và tan rã của Liên bang Xô Viết
GV Giới thiệu: Từ những năm 70 và thập kỷ 80 của TK XX, LXô và các nước Đông Âu lâm vào tình trạng khủng hoảng kinh tế dẫn tới sự khủng hoảng chính trị trầm trọng và sụp đổ của LXô và các nước Đông Âu. Để tìm hiểu nguyên nhân của sự tan rã đó như thế nào? quá trình khủng hoảng kinh tế ra sau 
GV: yêu cầu HS nghiên cứu đoạn thông tin SHD-T85 kết hợp quan sát kênh hình; hoạt động nhóm 4, trả lời câu hỏi
? Tóm tắt quá trình khủng hoảng và sụp đổ của chế độ XHCN ở Liên Xô? 
HS: Thực hiện yêu cầu của giáo viên, báo cáo, nhận xét, bổ sung.
GV: nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức
GV: giải thích khái niệm: "Cải tổ" - Là làm thay đổi cho nó tốt hơn.
* Nội dung cải tổ:
+ Về kinh tế: thực hiện nền kinh tế thị trường theo định hướng Tư bản chủ nghĩa.
+ Về chính trị: Thiết lập chế độ tổng thống, đa nguyên, đa Đảng, xoá bỏ Đảng Cộng sản.
- GV giải thích: "Đa nguyên chính trị”: Nhiều đảng phái chính trị cùng tồn tại, cùng hoạt động làm mất quyền thống trị của Đảng Cộng sản.
- GV lấy dẫn chứng (sgk-10) so sánh giữa lời nói và việc làm của Goóc - ba- chốp giữa lý thuyết và thực tiễn của công cuộc cải tổ để thấy rõ thực chất của công cuộc cải tổ của Goóc-ba-chốp là từ bỏ và phá vỡ CNXH, xa rời chủ nghĩa Mác Lê-nin, phủ định Đảng Cộng sản.
=> Công cuộc cải tổ của Goóc-Ba-Chốp càng làm cho nền kinh tế lún sâu vào khủng hoảng.
Ví dụ : Nhiều cuộc bãi công đã nổ ra, Mâu thuẫn sắc tộc bùng nổ. Nhiều nước cộng hoà đòi li khai, các tệ nạn xã hội tăng...
GV giới thiệu H3: cuộc biểu tình đòi li khai và độc lập ở Lít - va.
GV: dùng lược đồ H17 giới thiệu cho học sinh các nước SNG.
+ Dẫn chứng chứng minh: 11 nước cộng hoà trong cộng đồng các quốc gia độc lập sau khi Liên Xô tan rã đó là: Liên bang Nga và các nước cộng hoà U- crai -na, Bê-lô-rút-xi-a, Ca-dắc-xtan, Môn- đô-va, Ac-mê-ni-a, Ai-déc-bai-gian, Cư-rơ-gư -Xtan, Tuốc-mê-ni-xtan, U-dơ-bê-ki- xtan, Tát-gi-ki-xtan.
 GV tổ chức học sinh thảo luận nhóm (2bạn).
? Vì sao CNXH ở Liên Xô bị sụp đổ?
- HS: Thực hiện yêu cầu của giáo viên, báo cáo, nhận xét, bổ sung.
- GV: nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức
+ Mô hình XDCNXH còn thiếu sót, sai lầm.
+ Chậm sửa đổi những sai lầm, thiếu sót, khi sửa chữa lại mắc phải những sai lầm nghiêm trọng hơn.
+ Sự phản bội của một số người lãnh đạo, sự phá hoại của các thế lực phản động quốc tế, trong nước.
GV: yêu cầu HS nghiên cứu SHD-T87, hoạt động nhóm, trả lời câu hỏi
? Nêu ý kiến về sự sụp đổ của chế độ XHCN ở Liên Xô?
HS: Thực hiện yêu cầu của giáo viên, báo cáo, nhận xét, bổ sung.
GV: nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức
Thảo luận thảo luận nhóm:
? Em có đánh giá, nhận xét gì về sự sụp đổ của các nước XHCN ở Đông Âu.
? Nguyên nhân cơ bản nào dẫn đến sự tan rã và sụp đổ của các nước XHCN Đông Âu?
GV: Y/c HS trả lời
GV: định hướng trả lời 
+ Kinh tế lâm vào khủng hoảng sâu sắc.
+ Rập khuôn mô hình ở Liên Xô, chủ quan duy ý chí chậm sửa đổi. 
+ Sự chống phá của các thế lực trong và ngoài nước.
+ Nhân dân bất bình với các nhà lãnh đạo đòi hỏi phải thay đổi.
=> GVKL: Đây là tổn thất hết sức nặng nề với phong trào cách mạng thế giới và các lực lượng tiến bộ, các dân tộc bị áp bức đang đấu tranh cho hoà bình và độc lập dân tộc.
4. Cuộc khủng hoảng và tan rã của Liên bang Xô Viết.
* Quá trình khủng hoảng
 - Từ sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973, nhất là từ đầu những năm 80, nền kinh tế-xã hội của Liên Xô rơi vào tình trạng khủng hoảng. 
+ Sản xuất công nghiệp và nông nghiệp không tăng.
+ Đời sống nhân dân khó khăn.
 + Lương thực và hàng hoá tiêu dùng thiết yếu ngày càng khan hiếm.
 + Tệ nạn quan liêu, tham nhũng ngày càng trầm trọng
 - Tháng 3.1985, sau khi lên nắm quyền lãnh đạo Đảng Cộng sản Liên Xô, Goóc-ba-chốp đề ra đường lối cải tổ nhằm đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng, khắc phục những sai lầm và xây dựng chủ nghĩa xã hội theo đúng ý nghĩa và bản chất tốt đẹp của nó..
* Hậu quả:
 - Do thiếu chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết, một đường lối chiến lược đúng đắn, công cuộc cải tổ lâm vào tình trạng bế tắc. Đất nước lún sâu vào khủng hoảng: Bãi công, nhiều nước Cộng hoà đòi li khai, tệ nạn xã hội gia tăng.
* Quá trình sụp đổ:
- Sau cuộc đảo chính ngày 19.8.1991 không thành, Đảng Cộng sản và nhà nước Liên Bang hầu như tê liệt.
- Ngày 21.12.1991, 11 nước cộng hoà kí hiệp định về giải tán liên bang, thành lập Cộng đồng các quốc gia độc lập ( Viết tắt là SNG).
- Tối 25 .12.1991, Goóc-ba-chốp tuyên bố từ chức tổng thống, lá cờ Liên bang Xô viết trên nóc điện Crem-li bị hạ xuống, đánh dấu sự chấm dứt của chế độ xã hội chủ nghĩa ở liên bang Xô viết sau 74 năm tồn tại.
- Sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở các nước Đông Âu và Liên Xô chấm dứt sự tồn tại của hệ thống xã hội chủ nghĩa:
+ Ngày 28.6.1991, SEV ngừng hoạt động.
+ Ngày 01.07.1991, tổ chức hiệp ước Vac-sa-va giải tán.
- Đây là những tổn thất hết sức nặng nề đối với phong trào cách mạng thế giới và các lực lượng dân chủ, tiến bộ ở các nước.
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
- Mục tiêu: hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được.
- Phương pháp: Vấn đáp- Thời gian:
+ HS: làm việc cá nhân, hoàn thành bài tập trong SHDH.
+ HS: báo cáo kết quả; bổ sung
+ GV: nhận xét, đánh giá, kết luận 
+ Bài tập luyện tập:
Câu 1. Năm 1949, liên Xô đạt thành tựu nổi bật nào dưới đây?
A. Phóng thành công vệ tinh nhân tạo.
B. Chế tạo thành công bom nguyên tử.
C. Thực hiện được nhiều kế hoạch dài hạn.
D. Phóng thành công tàu vũ trụ bay vòng quanh trái đất.
Câu 2. Nhân tố quan trọng nào giúp Liên Xô hoàn thành công cuộc khôi phục kinh tế 1946 - 1950? 
A. Tinh thần tự lực tự cường.
B. Tài nguyên thiên nhiên phong phú.
C. Những tiến bộ khoa học kĩ thuật.
D. Sự hợp tác giữa các nước XHCN. 
Câu 3. Nguyên nhân có tính chất quyết định đến sự khủng hoảng và sụp đổ của chế độ XHCN và Liên Xô ở Đông Âu là
A. Chậm sửa đổi trước những biến động của tình hình thế giới.
B. Xây dựng mô hình về chủ nghĩa xã hội chưa đúng đắn và chưa phù hợp.
C. Hoạt động chống phá của các thế lực chống cnxh trong và ngoài nước. 
D. Sự tha hoá về phẩm chất chính trị và đạo đức cách mạng của một số lãnh đạo. 
Câu 3. Bài học kinh nghiệm mà Việt Nam rút ra được từ sự sụp đổ chủ nghĩa xã hội của Liên Xô và Đông Âu là 
A. Cải cách kinh tế triệt để. 
B. Cải cách nông nghiệp
C. Xóa bỏ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp. 
D. Thực hiện chính sách nhà nước nắm toàn bộ nền kinh tế. 
Câu 4. Sự sụp đổ chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô là 
A. sự sụp đổ của mô hình nhà nước dân chủ nhân dân. 
B. sự sụp đổ của mô hình nhà nước dân chủ tư sản. 
C. sự sụp đổ của hình thái kinh tế - xã hội xã hội chủ nghĩa. 
 D. sự sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội chưa đúng đắn, chưa phù hợp. 
Câu 5. Để tránh sự sụp như Liên Xô và Đông Âu, Việt Nam cần phải thực hiện điều cơ bản nhất nào dưới đây? 
B. Ngăn chặn diễn biến hòa bình. 
A. Bắt kịp sự phát triển của khoa học – kĩ thuật. 
C. Không được chủ quan, duy ý chí trong đường lối lãnh đạo. 
D. Không được phạm sai lầm trong quá trình cải cách kinh tế, chính trị.
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
- Mục tiêu: phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.
- Phương pháp: Vấn đáp các câu hỏi sau khi hình thành kiến thức mới
- Thời gian:
GV: Hướng dẫn HS về nhà thực hiện các yêu cầu theo SHDH
HS: Vận dụng và trả lời thêm những câu hỏi sau:
? Việt Nam học tập được bài học gì từ những thành tựu khôi phục đất nước và công cuộc cải tổ của Liên Xô? Lí giải?
? Tác động của cuộc khủng hoảng và sụp đổ của LX và các nước Đông Âu đến VN?
HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG
- Mục tiêu: sưu tầm, mở rộng các kiến thức đã học
- Phương pháp: đàm thoại 
- Thời gian:
GV: Hướng dẫn HS về nhà thực hiện các yêu cầu theo SHDH
HS: Tìm hiểu và đọc thêm kiến thức, tài liệu và trả lời thêm:
? Em có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa Việt Nam - Liên Xô?
? Suy nghĩ của em khi Việt Nam gia nhập Hội đồng tương trợ kinh tế trong những năm 1951-1973. Ngày nay với việc hội nhập kinh tế thế giới, Việt Nam đứng trước những thời cơ và thành thức nào?
4. Hướng dẫn về nhà.
a. Học bài cũ và làm bài tập
b. Chuẩn bị bài mới: Soạn bài tiếp theo: bài 12: Các nước, Á, Phi, Mĩ-la- tinh từ 1945 đến nay