Giáo án Ngữ văn Lớp 9 VNEN - Tuần 14+15 - Đặng Thị Mai Phương

Tuần : 14,15 – Bài 14 ( Từ tiết 68 đến tiết 72)
LẶNG LẼ SA PA
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Cảm nhận được vẻ đẹp của các nhân vật trong truyện, chủ yếu là nhân vật anh thanh niên trong công việc thầm lặng, trong cách sống và những suy nghĩ, tình cảm, trong quan hệ với mọi người.
- Phát hiện đúng và hiểu được chủ đề của truyện, từ đó hiểu được niềm hạnh phúc của con người lao động, vẻ đẹp của thiên nhiên giàu màu sắc trữ tình.
 Giúp hs hệ thống hoá những kiến thức tiếng việt đã học trong kì I.
Giúp HS hiểu và nhận diện được thế nào là kể chuyện, vai trò và mối quan hệ giữa người kể chuyện với ngôi kể trong văn bản tự sự.
Giúp học sinh biết vận dụng những kiến thức đã học để viết bài văn tự sự có sử dụng yếu tố miêu tả nội tâm và nghị luận.
 II. CHUẨN BỊ
1.Giáo viên : Định hướng tiết học, nghiên cứu SHD ; phân bố thời gian hợp lý
2. Học sinh : Chuẩn bị bài theo sách hướng dẫn học.
III. TIẾN TRÌNH GÌƠ HỌC
Ổn định tố chức 1':
LỚP
Tiết: 68
Tiết: 69
Tiết: 70
Tiết: 71
Tiết: 72
9A
......................
......................
.....................
.....................
....................
9B
......................
......................
.....................
.....................
....................
 2. Kiểm tra 2' GV kiểm tra sự chuẩn bị của HS
3 Hoạt động dạy và học :
Hoạt động của giáo viên – học sinh
Nội dung kiến thức cần đạt
HOẠT ĐỘNG A: KHỞI ĐỘNG
Từ cuộc gặp gỡ với những con người đang lặng lẽ, miệt mài làm việc cho đất nước ở Sa Pa. Nơi nghỉ mát kì thú nhưng cũng là nơi sống và làm việc của những con người lao động với những phẩm chất trong sáng, cao đẹp bài hôm nay tìm hiểu tiếp. 
HOẠT ĐỘNG B: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
VĂN BẢN
1.Đọc văn bản:
HS đọc to, rõ, chính xác, chậm rãi, tình cảm.
GV đọc mẫu, gọi HS đọc
Giới thiệu những nét chính về tác giả Nguyễn Thành Long ?
Nêu hoàn cảnh sáng tác văn bản?
Truyện ca ngợi những con người lao động mới, dám làm, không sợ khó khăn gian khổ, không ngừng sáng tạo, nhân hậu và tha thiết yêu cuộc sống lặng lẽ làm việc cho đất nước ở Sa Pa.
HS tóm tắt truyện 
Tìm bố cục của văn bản, nêu nội dung chính của từng phần ?
- Phần 1: Từ đầu đến -> Anh ta kia.
- Phần 2: Tiếp -> Như thế
- Phần 3: Còn lại -> Họ chia tay, ông họa sỹ và cô kỹ sư trẻ xuống đồi.
Trong truyện có những nhân vật nào ?
- Bác lái xe, ông họa sỹ, cô kỹ sư, anh thanh niên, ông kỹ sư vườn rau, anh kỹ sư khí tượng lập bản đồ sét.
 Nhân vật chính là ai ?
- Nhân vật chính là anh thanh niên.Nhân vật nào có vị trí quan trọng trong truyện vì sao ?
- Nhân vật có vị trí quan trọng trong truyện : Ông họa sỹ, vì truyện mặc dù không kể theo ngôi thứ nhất, nhưng được biết qua ý nghĩ của ông họa sỹ.
Nêu chủ đề của truyện ?
 Nhân vật anh thanh niên có xuất hiện từ đầu câu truyện không, xuất hiện trong hoàn cảnh nào ?
 - Không xuất hiện từ đầu câu truyện.
- Hiện ra trong cuộc gặp gỡ giữa các nhân vật khác với anh thanh niên khi xe của họ dừng đẻ nghỉ.
- Hiện ra trong chốc lát, đủ để các nhân vật khác ghi nhận một ấn tượng, một ký họa chân dung về anh rồi dường như lại khuất lấp vào trong mây mù bạt ngàn và lặng lẽ muôn thuở của núi cao Sa Pa.
 Cho biết hoàn cảnh sống và làm việc của nhân vật anh thanh niên ?
Nhận xét gì về công việc của nhân vật ?
- Công việc “ Đo gió, đo mưa, do nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hàng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu” Đòi hỏi phải tỉ mỉ, chính xác, có tinh thần trách nhiệm cao.
 Em có suy nghĩ gì về hoàn cảnh sống và làm việc của anh thanh niên ?
Anh thanh niên đã có suy nghĩ gì về công việc của mình ?
- Có suy nghĩ thật đúng và sâu sắc về công việc đối với cuộc sống của con người “ Khi ta làm việc, ta với công là đôi, sao gọi là một mình đượccất nó đi, cháu buồn đến chết mất”.
- Còn sách làm bạn cuộc sống không cô đơn, buồn tẻ.
 Cách tổ chức, sắp sếp công việc của anh thanh niên ra sao ?
- Tổ chức, sắp sếp cuộc sống một mình ở trạm khí tượng thật ngăn nắp.
Trong cuộc trò chuyện giữa anh thanh niên với các nhân vật khác, em thấy nhân vật này còn bộc lộ những nét tính cách và phẩm chất gì nữa
Nhận xét chung về anh thanh niên ?
Vai trò của nhân vật ông họa sỹ trong tác phẩm ?
- Hầu như người kể chuyện đã nhập vào cái nhìn và suy nghĩ của nhân vật ông họa sỹ để quan sát, miêu tả cảnh thiên nhiên đến nhân vật chính của anh thanh niên. 
- Ngay từ phút đầu gặp anh thanh niên, bằng sự từng trải nghề nghiệp và niềm khao khát của người nghệ sĩ đi tìm đối tượng nghệ thuật, ông đã xúc động, ôi, một nét thôi cũng chưa đủ khẳng định một tâm hồn.
NV cô kĩ sư hiện lên trong truyện như thế nào?
- Nhân vật cô kĩ sư : Cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh thanh niên khiến cô thấy bàng hoàng cô hiểu thêm cuộc sống một mònh dũng cảm tuyệt đẹp của anh thanh niên.
 Nhân vật bác lái xe có vai trò gì trong truyện ?
 Qua lời kể của nhân vật này ông họa sĩ, cô gái, người đọc được kích thích sự chú ý, đón chờ sự xuấthiện của anh thanh niên.
- Ngoài ra trong tác phẩm còn có những nhân vật không xuất hiện trực tiếp mà còn chỉ được giới thiệu qua lời của nhan vật khác nhưng cũng góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm.
Nhận xét về nghệ thuật đặc sắc của văn bản ?
.GIỚI THIỆU CHUNG: 
1.Tác giả : Nguyễn Thành Long (1925 – 1991)
- Quê Duy Xuyên, Quảng Nam.
-Là cây bút chuyên viết truyện ngắn và ký.
2.Tác phẩm : Là kết quả chuyến đi Lào cai trong mùa hè 1970 của tác giả.
3.Tóm tắt truyện :
4.Bố cục: 3 phần.
II.PHÂN TÍCH :
1. Nhân vật:
+ Chủ đề của câu truyện:
- Ca ngợi những con người lao động mới đang ngày đêm lặng lẽ âm thầm làm việc cống hiến hết mình cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc trong nhữnh năm chiến tranh phá hoại của đế Quốc Mỹ.
2.Nhân vật anh thanh niên
- Anh thanh niên xuất hiện qua sự đánh giá, sự nhìn nhận, suy nghĩ đánh giá của các nhân vật khác.
- Hoàn cảnh sống và làm việc.
- Một mình trên đỉnh núi cao, quanh năm suốt tháng giữa cỏ cây và mây núi Sa Pa.
- Hoàn cảnh sống và làm việc thật đặc biệt, vắng vẻ, cô đơn.
- Những suy nghĩ của nhân vật về công việc.
- ý thức được công việc của mình và lòng yêu nghề, thấy được công việc thầm lặng ấy là rất có ích cho cuộc sống, cho mọi người. 
- Những nét tính cách và phẩm chất đáng mến: Cởi mở, chân thành, quý trọng tình cảm của mọi người, khao khát được gặp gỡ và trò chuyện với mọi người, khiêm tốn, thành thực.
- Yêu công việc, hết mình vì công việc, chân thành cởi mở, mến khách, khiêm tốn.
3.Nhân vật ông họa sĩ và các nhân vật khác.
a.Nhân vật ông họa sĩ.
- Ông còn có những xúc cảm về anh thanh niên và những điều khác nữa được khơi gợi từ câu chuyện của anh thanh niên làm cho chân dung nhân vật chính thêm sáng đẹp.
b.Nhân vật cô kỹ sư
- Đó là sự bừng dậy của những tình cảm lớn lao, cao đẹp khi người ta gặp được những ánh sáng đẹp đẽ tỏa ra từ cuộc sống, từ tâm hồn người khác.
c.Nhân vật bác lái xe
- Suy nghĩ cùng thái độ cảmến của các nhân vật phụ, hình ảnh anh thanh niên hiện ra càng rõ nét và đẹp hơn.
4.Nghệ thuật:
- Câu chuyện đậm đà chất trữ tình.
- Tình huống hợp lý.
- Cách kể chuyện tự nhiên, kết hợp giữa tự sự, trữ tình với bình luận.
TẬP LÀM VĂN
3.Người kể truyện trong văn tự sự
HS đọc đoạn văn sgk
Cho biết đoạn trích trên kể về ai, về sự việc gì ?
- Kể về phút chia tay giữ người họa sĩ già, cô kĩ sư và anh thanh niên.
 Ai là người kể về các nhân vật và sự việc trên ?
- Người kể vô nhân xưng, không xuất hiện trong câu chuyện.
Những dấu hiệu nào cho biết ở đây các nhân vật không phải là người kể chuyện ?
- Các nhân vật đều trở thành đối tượng miêu tả một cách khách quan. Mặt khác,ngôi kể và lời văn không có sự thay đổi.
Những câu nói Giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ ,  Những người con gái sắp xa ta,..nhìn ta như vậy.  là nhận xét về người nào, về ai ?
- Lời nhận xét của người kể chuyện về anh thanh niên và suy nghĩ của anh ta. Người kể chuyện đó nhập vào nhân vật anh thanh niên để nói hộ suy nghĩ tình cảm của anh ta, tâm trạng ấy phù hợp với tình cảm của con người.
Nếu câu nói này là câu nói trực tiếp của anh thanh niên thì ý nghĩa, tính khái quát của câu nói có sự thay đổi ?
Vì sao có thể nói : Người kể chuyện ở đây dường như thấy hết và biết tất cả mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật ?
- Căn cứ vào chủ thể đứng ra kể câu chuyện, đối tượng được miêu tả, quan sát tưởng tượng để hóa thân vào từng nhân vật. 
 Qua ngữ liệu trên, hãy cho biết trong văn bản tự sự ta có thể kể theo những ngôi kể nào, tác dụng của từng ngôi ?
 Người kể chuyện trong văn bản tự sự có vai trò gì ?
 GV chốt lại nội dung chính:
Trong văn bản tự sự, ngoài hình thức kể chuyện theo ngôi thứ nhất còn có hình thức kể chuyện theo ngôi thứ ba. Đó là người kể chuyện giấu mình nhưng có mặt khắp mọi nơi trong văn bản. Người kể này dường như biết hết mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật.
- Người kể chuyện có vai trò dẫn dắt người đọc vào câu chuyện : Giới thiệu nhân vật và tình huống, tả người hay tả cảnh vật, đưa ra các nhận xét đánh giá về những điều được kể.
HOẠT ĐỘNG C: LUYỆN TẬP
1.Đọc hiểu văn bản: Lặng lẽ Sa Pa:
 Tổ chức hoạt động chung cả lớp; trao đổi để HS cảm nhận được lý tưởng sống của anh thanh niên trong câu truyện.
 HS hoạt động cá nhân trình bày quan niệm về hạn phúc (Khoảng 10 dòng)
Ôn tập phần Tiếng Việt 
a,Các phương châm hội thoại:
 GV đưa ra các ví dụ mẫu; tổ chức học sinh hoạt động nhóm trao đổi nhằm củng cố kiến thức về phương châm hội thoại:
VD a: - Anh đã ăn cơm chưa?
 - Tôi đã ăn cơm rồi. ( đúng)
- Từ lúc tôi mặc cái áo mới thuộc hàng hiệu này, tôi vấn chưa ăm cơm. ( sai)
VD b : - Con bò to bằng con trâu ( Đúng pc về chất)
- Con bò to gần bằng con trâu ( Sai)
VD c : - Anh đi đâu đấy ?
 Tôi đi bơi (đúng)
Con mèo đen đã chết (sai)
VD d: - Con có ăn quả táo mẹ để trên bàn không ?
Hai cách hiểu: - Con có thích ăn quả táo mẹ để trên bàn không ?
 - Con có ăn vụng quả táo mẹ để trên bàn không ?
VD e : - Anh làm ơn cho tôi hỏi đường ra ga Lào Cai đi lối nào ạ ?
- Bác đi đến ngã tư trước mặt, sau đó rẽ tay phải và đi thẳng là tới ạ! ( đúng)
- Tới ngã tư rẽ phải ! ( chưa đúng)
b.Xưng hô trong hội thoại
- Người nói cần căn cứ vào đặc điểm của tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp.
c.Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp:
a.Dẫn trực tiếp
b.Dẫn gián tiếp
3,Luyện tập về đối thoại; độc thoại; độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự:
a,GV tổ chức linh hoạt các hoạt động nhằm giúp học nhận biết được tác dụng của người kể trong văn tự sự
HS đọc đoạn văn, người kể chuyện ở đây là ai ?
- Người kể chuyện là nhân vật tôi, chú bé kể lại cuộc gặp gỡ cảm động với mẹ mình sau những ngày xa cách . 
Người kể này có ưu điểm gì và hạn chế gì so với ngôi kể ở đoạn văn trên ?
- Ưu điểm : Miêu tả được những diễn biến tâm lí sâu sắc phức tạp, những tình cảm tinh tế, sinh động của nhân vật tôi .
- Hạn chế : Không miêu tả được những diễn biến nội tâm của nhân vật người mẹ, tính khái quát không cao, lời văn trần thuật đơn điệu .
b, HS đọc đoạn văn
GV hướng dẫn học sinh làm bài 
Chọn nhân vật co kĩ sư kể lại câu chuyện sao cho phù hợp với nhân vật, sự kiện và phù hợp với ngôi thứ nhất ?
Gọi hs trình bày trước lớp, gọi hs khác nhận xét
HOẠT ĐỘNG D : VẬN DỤNG:
Vận dụng kiến thức đã học viết bài tập làm văn số 3:
 Đề bài : Hãy tưởng tượng mình gặp gỡ và trò chuyện với người lính lái xe trong 
 tác phẩm bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật. Viết bài văn kể
 lại cuộc gặp gỡ và trò chuyện đó.
 GV hướng dẫn HS làm bài theo đáp án và biểu điểm sau :
 Đáp án và biểu điểm :
 a.Mở bài :(2đ)
 Trình bày được hoàn cảnh cuộc gặp gỡ với các chú lính lái xe, trong chiến tranh 
 hoặc sau chiến tranh.
 b.Thân bài (6đ)
 + Giới thiệu về nhân vật người chiến sĩ lái xe, về ngoại hình, phẩm chất, suy nghĩ,
 hành động.
 + Diễn biến cuộc gặp gỡ .
 - Nội dung nói về vấn đề gì, chiến tranh, hi sinh, ước mơ hoà bình, lời nhắc nhủ .
 - Những suy nghĩ tình cảm của người viết về người chiến sĩ lái xe, về cuộc chiến 
 tranh, về tương lai.
 c.Kết bài : (2đ)
 - Bài học về lẽ sống niềm tin , tình yêu quê hương đất nước .
 +Lưu ý : Đây là tình huống giả định vì vậy hs cần sử dụng vốn sống gián tiếp ,đó là 
 các kiến thức đã học trong phần đọc hiểu văn bản .
 - Bài viết cần trình bày cho đúng trình tự, chặt chẽ, tránh sai lỗi thông thường, dấu 
 câu, và cách dùng từ .
HOẠT ĐỘNG E: TÌM TÒI MỞ RỘNG
Mở rộng thêm hiểu biết về thơ; văn nói về tình yêu đất nước