Giáo án Ngữ văn Lớp 9 VNEN - Tuần 26 - Đặng Thị Mai Phương

Tuần : 26 – Bài 24 ( Từ tiết 121 đến tiết 125)
SANG THU - NÓI VỚI CON
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
1.Kiến thức:
Giúp hs phân tích được những cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu Thỉnh về sự biến đổi của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu.
- Cảm nhận được tình cảm thắm thiết của cha mẹ đối với con cái, tình yêu quê hương sâu nặng cùng niềm tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc mình qua lời thơ của Y Phương.
- Bước đầu hiểu được cách diễn tả độc đáo, giàu hình ảnh cụ thể, gợi cảm của thơ ca miền núi.
Giúp hs nắm được khái niệm nghĩa tường minh hàm ý.
Biết cách viết bài nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích theo đúng các yêu cầu của kiểu bài.
.II. CHUẨN BỊ
Giáo viên : Định hướng tiết học, nghiên cứu SHD ; phân bố thời gian theo dự kiến sau: Tiết 121: Mục A, B1, 2; Tiết 122: Mục B3, C2
Tiết 123: Mục B4, C3 Tiết 14: Mục C1 Tiết 125: Mục D, E
2. Học sinh : Chuẩn bị bài theo sách hướng dẫn học.
III. TIẾN TRÌNH GÌƠ HỌC
Ổn định tố chức 1':
LỚP
Tiết:121
Tiết : 122
Tiết : 123
Tiết : 124
Tiết 125
9A
......................
......................
.....................
.....................
....................
9B
......................
......................
.....................
.....................
....................
 2. Kiểm tra 2' GV kiểm tra sự chuẩn bị của HS
3 Hoạt động dạy và học :
Hoạt động của giáo viên – học sinh
Nội dung kiến thức cần đạt
HOẠT ĐỘNG A: KHỞI ĐỘNG
Hữu Thỉnh là nhà thơ viết nhiều, viết hay về mùa thu. Nhiều vần thơ thu của ông mang cảm xúc bâng khuâng, vấn vương trước đất trời trong trẻo đang chuyển biến nhẹ nhàng. 
HOẠT ĐỘNG B: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
VĂN BẢN
1.Đọc văn bản
GV tổ chức cho HS hoạt động chung – hướng dẫn HS cách đọc; nhận xét cách đọc. 
GV có thể tạo hệ thống câu hỏi gợi mở cho HS dễ tìm hiểu:
HS đọc chú thích và nêu vài nét về tác giả ?
Bài thơ được tác giả viết vào năm nào ?
HS đọc khổ thơ đầu và cho biết sự biến đổi của đất trời sang thu được tác giả cảm nhận bắt đầu từ đâu ?
 Sự biến đổi của đất trời sang thu được tác giả cảm nhận bắt đầu từ những dấu hiệu nào? 
- Những dấu hiệu biến đổi của đất trời sang thu:“hương ổi”, “gió se”, “sương chùng chình”
 Từ bỗng và từ hình như diễn tả sự cảm nhận của tác giả như thế nào ?
- Bỗng là sự đột ngột, bất ngờ nhận ra dấu hiệu của thiên nhiên khi mùa thu về.
-“Hình như” sự cảm nhận một chút chưa thật rõ ràng, chưa thật chắc chắn vì còn ngỡ ngàng.
 Tác giả nhận các dấu hiệu bằng giác quan gì ?
-“Hương ổi”: Sự cảm nhận bằng khứu giác mùi thơm của ổi lan toả trong không gian
-“Gió se”cảm nhận bằng xúc giác, gió hơi lạnh
-“Sương chùng chình”: Cảm nhận bằng thị giác, sương bay cố ý chậm lại, bay nhẹ.
 Để thể hiện sự biến chuyển của đất trời sang thu, tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật đặc sắc nào. Phân tích tác dụng của các biện pháp nghệ thuật đó ?
HS đọc khổ thơ 2 và cho biết hình ảnh thiên nhiên sang thu được tác giả cảm nhận qua hình ảnh nào ?
Tác giả đó sử dụng các BPNT nào để diễn tả sự biến đổi của đất trời sang thu?
- Nghệ thuật: Nhân hoá, từ láy , đối lập, liên tưởng, tưởng tượng độc đáo.
 - “Đám mây vắt nửa mình” ở đây là sự liên tưởng sáng tạo thú vị. Gợi hình ảnh đám mây mùa hạ còn sót lại, mỏng nhẹ, kéo dài trên bầu trời đã bắt đầu xanh trong của mùa thu. 
HS đọc khổ thơ 3 và cho biết thiên nhiên sang thu còn gợi ra bằng những hình ảnh nào ?
- Nắng nhạt dần, mưa ít đi, sấm bớt dần , hàng cây đứng tuổi đã trải nghiệm nhiều.
 Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì khi miêu tả?
Hai câu cuối tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật nào ?- ẩn dụ
I. GIỚI THIỆU CHUNG:
1.Tác giả :
Hữu Thỉnh là nhà thơ viết nhiều về con người và cuộc sống ở nông thôn , về mùa thu .
- Bài thơ được tác giả viết 1977
2.Thể loại : 5chữ
4.Bố cục :
II.PHÂN TÍCH :
1.Khổ thơ 1: Tín hiệu mùa thu về
- Tác giả chợt nhận ra tín hiệu của sự chuyển mùa từ ngọn gió mang theo hương ổi.
- Tâm trạng của tác giả ngỡ ngàng bâng khuâng qua từ bỗng và từ hình như.
- Sự biến đổi của đất trời nơi khi mùa thu bắt đầu tới được cảm nhận bằng một tâm bồn nhạy cảm.Bằng nhiều giác quan, nhân hóa.
2.Khổ thơ 2: Quang cảnh đất trời sang thu .
- Đám mây có sự phân chia rạch ròi, đám mây lững lờ, dềnh dàng . 
- Sự cảm nhận tinh tế của tác giả trước cảnh đất trời đang ngả dần sang thu. 
3.Khổ thơ 3: Những biến chuyển trong lòng cảnh vật 
- Nắng cuối hạ vẫn nồng nhưng nhạt dần không chói chang dữ dội, mưa ít đi, sấm cũng bớt bất ngờ, hàng cây không giật mình. 
- Khi con người đã từng trải thì ít 
vững vàng,bình tĩnh trước cuộcđời.
- Hai câu thơ không chỉ tả cảnh sang thu mà chất chứa kinh nghiệm của con người về cuộc sống
 TIẾNG VIỆT
3.Tìm hiểu nghĩa tường minh và hàm ý
GV tổ chức HĐ nhóm đôi thực hiện yêu cầu a;b
HS báo cáo kết quả trước lớp. GV chốt và cùng HS phân tích đúng sai => Chốt lại kiến thức 
Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút !, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ?
- Em hãy suy nghĩ xem vì sao anh không nói thẳng điều đó với hoạ sĩ và cô gái?
Anh không muốn nói thẳng điều đó vì :
Có thể do anh ngại ngùng
Muốn che giấu tình cảm của mình
Câu nói thứ hai của anh thanh niên “Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!” có ẩn ý gì không ?
GV chốt lại kiến thức về tường nghĩa tường minh và hàm ý.
GV tổ chức hoạt động chung cả lớp tìm nghĩa tường minh và hàm ý ở các đoạn văn còn lại
 3.Tìm hiểu nghĩa tường minh và hàm ý
a, Anh thanh niên muốn nói thêm rằng anh rất tiếc vì thời gian còn lại quá ít.
 -> Cách nói của anh thanh niên ở trên được gọi là câu nói chứa hàm ý.
Câu nói không có ẩn ý, câu nói này thông báo với cô gái việc cô để quên chiếc khăn mùi soa ở trên bàn.
-> Đó là câu nói có nghĩa tường minh.
PHẦN TẬP LÀM VĂN
4.Tìm hiểu nghị luận về bài thơ, đoạn thơ; cách làm bài văn nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ.
GV tổ chức HĐ chung thực hiện yêu cầu a
HS báo cáo kết quả trước lớp. GV chốt và cùng HS phân tích đúng sai => Chốt lại kiến thức 
HS đọc văn bản khát vọng hòa nhập, dâng hiến cho đời và cho biết văn bản bàn luận vấn đề gì ?
Văn bản để nêu lên những luận điểm gì về hình ảnh mùa xuân trong bài thơ?
- Hình ảnh mùa xuân trong bài thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa. Trong đó, hình ảnh nào cũng thật gợi cảm, thật đáng yêu .
- Hình ảnh mùa xuân rạo rực của thiên nhiên, đất nước trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ.
- Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ thể hiện khát vọng hoà nhập, dâng hiến được nối kết tự nhiên với hình ảnh mùa xuân thiên nhiên, đất nước.
 Người viết đã sử dụng những luận cứ nào để làm sáng tỏ các luận điểm đó ?
Hãy chỉ ra phần mở bài, thân bài và kết bài của bài của văn bản ?
Em có nhận xét gì về bố cục của văn bản này? 
a.Mở bài : Từ đầu – Trân trọng ->Giới thiệu mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải.
b.Thân bài : Tiếp - của mùa xuân->Cảm nhận đánh giá về nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
c.Kết bài : Còn lại ->Khái quát về giá trị tác dụng của bài thơ
 Cách diễn đạt trong từng đoạn của văn bản
có làm nổi bật được luận diểm không ?
Các đề bài trên được cấu tạo như thế nào?
- Đề không kèm theo lệnh cụ thể: đề 4, 7.
- Đề có kèm theo chỉ định 1,2,3,5.6,8
 Các từ như trong đề bài phân tích, cảm nhận, cảm nhận và suy nghĩ biểu thị những yêu cầu gì đối với bài làm ?
-Từ phân tích: yêu cầu nghiêng về phương pháp. 
-Từ cảm nhận : yêu cầu nghị luận trên cơ sở cảm thụ của người viết./Từ suy nghĩ : yêu cầu nghị luận nhấn mạnh tới nhận định, phân tích của người làm bài.
 Với các đề không có lệnh, ta phải làm gì?
- Vấn đề cần nghị luận là gì ?
Dàn bài gồm mấy phần: phần Mở bài, phần Thân bài, phần Kết bài cần trình bày những nội dung gì ?
Phần thân bài gồm những ý nào ?
- Nôi dung : - Cảnh dân chài đi đánh cá.Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở vềNỗi nhớ làng quê biển.
- Nghệ thuật :
Tìm bố cục của văn bản trên, nhận xét về bố cục đó.
+ Mở bài: Giới thiệu về tác giả và khởi đầu thành công bài quê hương.
+Thân bài: Cảm xúc nồng nàn, mạnh mẽ, tinh tế của tác giả khi ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên.
+ Kết bài: Còn lại >Khẳng định sức hấp dẫn của bài thơ.
 Trong phần thân bài, người viết đã trình bày những nhận xét gì về tình yêu quê hương trong bài thơ.
-Nhà thơ viết “Quê hương” .../Những hình ảnh đẹp, ..i./Cảnh trở về tấp nập, no đủ./ Hình ảnh người dân ./Hình ảnh, ngôn từ của bài thơ giàu sức gợi cảm, 
TẬP LÀM VĂN
4.Tìm hiểu nghị luận về bài thơ, đoạn thơ; cách làm bài văn nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ.
a) Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ:
Văn bản : “ Khát vọng hòa nhập”
dâng hiến cho đời
1.Nghị luận: Hình ảnh mùa xuân và tình cảm thiết tha của Thanh Hải trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”
2.Các luận điểm :
	- Để chứng minh cho các luận điểm đó, người viết đã chọn giảng, bình các câu thơ, hình ảnh đặc sắc, đã phân tích giọng điệu trữ tình, kết cấu của bài thơ .
3.Bố cục : - Bố cục chặt chẽ, có đầy đủ các phần thông thường của một văn bản, giữa các phần có sự liên kết tự nhiên về ý và về diễn đạt 
4.Cách diễn đạt :
- Cách dẫn dắt hợp lí bắt đầu từ mùa xuân của thiên nhiên , nó là quy luật tất yếu đến những vần thơ trẻ trung trong bài thơ.
- Cách phân tích hợp lí bắt đầu từ mùa xuân trong thơ của Thanh Hải 
đến những hình ảnh của mùa xuân
b)Cách làm bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
(1). Đề bài nghị luận một đoạn (bài) thơ
- Đề có kèm theo lệnh.
- Đề không kèm theo lệnh.
2.Giống nhau : các đề đều yêu cầu nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ .
3.Khác nhau
Với đề bài không có lệnh, người viết bày tỏ ý kiến của mình về vấn đề được nêu ra trong bài.
(2) Cách làm bài nghị luận về bài thơ; đoạn thơ
Đề bài : phân tích tình yêu quê hương trong bài thơ“Quê hương” của Tế Hanh.
a.Tìm hiểu đề, tìm ý :
+Tìm hiểu đề:
- Tình yêu quê hương qua văn bản quê hương của Tế Hanh .
+Tìm ý: 
b. Lập dàn bài.
+Mở bài: Giới thiệu đoạn thơ, bài thơ và bước đầu nêu nhận xét, đánh giá của mình.
+Thân bài: Lần lượt trình bày những suy nghĩ, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ , bài thơ.
+Kết bài: Khái quát giá trị ý
 nghĩa của đoạn thơ, bài thơ.
c.Viết bài :
d.Đọc lại bài và sửa chữa .
LUYỆN TẬP
Đọc hiểu văn bản : Nói với con
 Lòng thương yêu con cái, ước mong thế hệ sau tiếp nối xứng đáng, phát huy truyền thống của tổ tiên, của quê hương vốn là một tình cảm cao đẹp của con người Việt Nam từ xưa đến nay. Bài thơ “Nói với con” của nhà thơ Y Phương cũng nằm trong nguồn cảm hứng rộng lớn, phổ biến ấy nhưng tác giả lại có cách nói xúc động của riêng mình. Đều tạo nên cái riêng, động đáo ấy là gì? Chúng ta cùng tìm hiểu bài thơ 
GV hướng dẫn luyện tập theo hệ thống câu hỏi SHD
Đ1 từ đầu - trên đời – con lớn lên trong tình thương yêu của cha mẹ.
Đ2 còn lại – Lòng tự hào về truyền thống tốt đẹp của quê hương.
HS đọc 4 câu thơ đầu 
 ở 4 câu thơ đầu, tác giả cho chúng ta biết được điều gì ?
- Tạo không khí gia đình đầm ấm, quấn quýt.
- Với các hình ảnh cụ thể, cách diễn đạt dường như vô lý song lại tạo ra sự độc đáo, đặc sắc trong tư duy và cách diễn đạt người miền núi.
Hình ảnh chân phải chân trái nói lên điều gì ?
- Chỉ đứa trẻ đang tập đi, tập nói trong vòng tay ,tình yêu thương chăm sóc của cha mẹ, không khí gia đình ấm áp, cha mẹ luôn đón chờ chăm chút từng bước đi, nụ cười của con.
Em hiểu người đồng mình là ai ? Những câu thơ cuối đoạn thể hiện cuộc sống như thế nào ở quê hương ?
- “Người đồng mình”: Những người cùng sống trong một môi trường,quê hương tác giả, cách nói mộc mạc mang tính địa phương của người dân tộc Tày.
 Cuộc sống lao động của người đồng mình được gợi lên qua các hình ảnh nào?
- Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
 Cuộc sống lao động của “Người đồng mình” là cuộc sống như thế nào?
HS đọc đoạn 2 và cho biết người cha nói với con về những đức tính gì của người đồng mình?
Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ?
- Ngữ điệu cảm thán, nghệ thuật so sánh, điệp ngữ, sử dụng thành ngữ, cách nói khác lạ . Cuộc sống vất vả mà mạnh mẽ, khoáng đạt bền bỉ gắn bó với quê hương dẫu còn nhọc nhằn, nghèo đói của “người đồng mình”
Người đồng mình còn có những đức tính nào khác ?Từ những đức tính quý báu này của “người đồng mình, người cha mong ước ở con điều gì?
- Qua bài thơ, em cảm nhận được tình cảm của người cha dành cho con ntn? Điều lớn lao nhất mà cha muốn truyền cho con là gì ?
Nêu những đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ 
- Giọng tha thiết, hình ảnh cụ thể mộc mạc, giàu chất thơ.
I. GIỚI THIỆU CHUNG:
1.Tác giả : Y Phương tên là Hứa Vĩnh Sước, dân tộc tày, quê ở Cao Bằng
- Hiện là Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Cao Bằng
2. Văn bản
.Bố cục :
II.PHÂN TÍCH :
1.Con lớn lên trong tình thương yêu của cha mẹ và sự đùm bọc của quê hương.
- Tác giả tạo được không khí gia đình đầm ấm, quấn quýt, con trưởng thành trong cuộc cuộc sống lao động, trong thiên nhiên thơ mộng của quê hương.
- Miêu tả cụ thể cuộc sống lao động cần cù, tươi vui, ngoài ra còn thể hiện sự gắn bó, quấn quýt trong lao động, làm ăn của đồng bào quê hương.
- Rừng núi quê hương thật thơ mộng và nghĩa tình. Vẻ đẹp của thiên nhiên không chỉ là ở màu sắc, cái ta nhìn thấy mà còn là cả “tấm lòng”: đó là sự che chở, nuôi dưỡng con người cả về tâm hồn, lối sống.
2.Những đức tính của người đồng mình và mơ ước của người cha về con mình .
- Người đồng mình sống vất vả nghèo đói, cực nhọc, lam lũ nhưng mạnh mẽ khoáng đạt luôn yêu quý tự hào gắn bó với quê hương .
- Người cha nhắc con sống phải có tình nghĩa, chung thuỷ với quê hương, biết vượt qua gian nan dù quê hương còn nghèo. 
- Người đồng mình mộc mạc hồn nhiên, mạnh mẽ, giàu chí khí niềm tin, không lo cực nhọc, thô sơ da thịt, ăn mặc giản dị nhưng không nhỏ bé tâm hồn,ý chí để xây dựng quê hương.
Người cha mong muốn con biết tự hào về truyền thống quê hương, dặn dò con cần tự tin mà vững bước trên đường đời
Luyện tập về nghĩa tường minh và hàm ý.
Gv tổ chức haotj động nhóm đôi; GV yêu cầu HS báo cáo, chia sẻ nội dung
a.Hà nắng gớm về nào-> Không có hàm ý chỉ là câu nói lảng sang chuyện khác .
b.Tôi thấy người ta đồn->Không có hàm ý chỉ là câu nói bỏ lửng
Luyện tập nghị luận về đoạn thơ, khổ thơ.
GV Hướng dẫn học sinh lựa chọn đề bài; dựa vào phần đọc hiểu văn bản đề hoàn thành theo yêu cầu của đề.
Đề bài: Phân tích khổ thơ đầu bài “Sang thu” của Hữu Thỉnh?
a.Mở bài : Giới thiệu bài thơ nói chung, khổ thơ nói riêng.
b.Thân bài: Phân tích cảm nhận về mùa thu sang thông qua các biện pháp nghệ thuật:
-Nhân hoá: phả vào,“chùng chình”/ - Miêu tả: “gió se”/- Việc sử dụng các từ: “bỗng”, “hình như” 
c.Kết bài: Nêu giá trị của khổ thơ.
HOẠT ĐỘNG D : VẬN DỤNG:
GV Hướng dẫn HS Về nhà thực hiện theo SHD
HOẠT ĐỘNG E: TÌM TÒI MỞ RỘNG
HS thực hiện theo sách hướng dẫn